Wybór poszczególnych kierunków działań musi być oparty na szczegółowej analizie możliwości danej placówki, jak i uwzględnieniu możliwości jakimi dysponuje system pomocy na danym terenie.

Rozpoznawanie zjawiska stosowania przemocy w rodzinie.

Stoimy na stanowisku, że w przypadku osób stosujących przemoc w rodzinie zbieranie informacji na temat sytuacji przemocowej nie ma na celu ustalenia jej rzeczywistych kształtów. Z jednej strony trudno to sobie wyobrazić bez możliwości weryfikacji uzyskanych danych od klienta, z drugiej zdobycie podstawowych danych uważamy za wystarczające dla procesu pomocy psychologicznej.

Uważamy, że pomaganie naszym klientom ma niewiele wspólnego z tym, jaki jest realny obraz ich problemu. W naszym programie bardziej jesteśmy zainteresowani tym, w jakim kierunku klient chce zmieniać siebie, swoje życie, niż poznawaniem natury i nasilenie jego problemów. Szanujemy również decyzje klienta, który ujawnia nam tyle ze swojego życia, ile wydaje mu się konieczne. Nie dotyczy to sytuacji w których z racji obowiązków zawodowych, jesteśmy zobligowani do wydania opinii na temat sytuacji w danej rodzinie czy też środowisku. W takiej sytuacji nie będziemy jednak mówić o pomocy psychologicznej.

Celem przeprowadzenia wywiadu jest zebranie danych, które umożliwią nam podjęcie decyzji o tym, co i w jakiej sprawie możemy zaproponować naszemu klientowi.

Wydaje się tutaj konieczne uwzględnienie w ramach zbierania informacji aspektów związanych z istnieniem przemocy w rodzinie. Dotyczy to w szczególności:

rodziny pierwotnej - czy klient doświadczał przemocy jako dziecko,

rodziny aktualnej - występowanie zjawiska przemocy,

sytuacji prawnej - pobyty w Izbie Wytrzeźwień, interwencje policji, sprawy sądowe: o alimenty, rozwodowe, o znęcanie się psychiczne i fizyczne, o wykorzystywanie seksualne.

W ramach prowadzenia szeroko rozumianej diagnozy psychologicznej warto koncentrować się na rozpoznawaniu:

potrzeb klienta,

wartości i przekonań dotyczących rodziny, ról mężczyzny i kobiety, męża i żony, rodzica,

strategii rozwiązywania konfliktów,

sposobów wyrażania uczuć złości, frustracji,

dotychczasowej historii korzystania z pomocy psychologiczno-psychiatrycznej.

Szczególną uwagę należy zwrócić na uwzględnieniu w diagnozie psychologicznej tych elementów aktywności osoby stosującej przemoc, dzięki którym już w chwili obecnej ( choćby chwilowo) udaje mu się w bardziej konstruktywny sposób rozwiązywać sytuacji konfliktowe w rodzinie. W oparciu o te właśnie wiadomości należy planować poszczególne cele, jak i strategie ich osiągania. To musi się dziać w ścisłej współpracy z klientem.

Bardzo podkreślamy tutaj rolę identyfikowania umiejętności i zasobów jakim dysponuje klient, już od początku tworzenia relacji terapeutycznej.

Pytania, które można zadać w czasie zbierania wywiadu

Jak klient się zachowuje w czasie kłótni z partnerką/partnerem" Co czuje, myśli, mówi, robi"

Jak klient reaguje w sytuacjach, kiedy dziecko nie stosuje się do jego poleceń"

Kiedy w domu były interwencje policji" Jakie były okoliczności tych interwencji" Czym się zakończyły"

Jakie sprawy sądowe miał klient w związku z nieporozumieniami w rodzinie"

Dostarczanie wiedzy na temat zagadnień prawnych, psychospołecznych, etc

W naszym przekonaniu wydaje się merytorycznie uzasadnione takie opracowanie struktury zajęć psychoedukacyjnych (zarówno indywidualnych, jak i grupowych), w czasie których wszyscy klienci danej placówki będą mogli uzyskać podstawową wiedzę na temat zjawiska przemocy w rodzinie. Wiedza ta powinna objąć:

prawne aspekty stosowania przemocy

podstawowy opis zjawiska przemocy

możliwości szukania pomocy i rozwiązań.

W przypadku programu przeznaczonego specyficznie dla osób stosujących przemoc wskazane jest poszerzenie zakresu przekazywanej wiedzy, szczególnie w obszarze przekonań i wartości dotyczących ról społecznych - partnera w związku, rodzica, dziecka, mężczyzny, kobiety.

Zapewnienie pomocy psychologicznej i wsparcia poprzez:

- skierowanie do specjalistycznej placówki pracującej z osobami stosującymi przemoc

W przypadku kiedy w danej placówce z przyczyn organizacyjno-mertytorycznych nie ma możliwości tworzenia programu pomocy psychologicznej dla osób stosujących przemoc w rodzinie, warto jest ustalić zasady kierowania takich osób do najbliższej placówki prowadzącej taką działalność.

- opracowanie programu pomocy psychologicznej w ramach danej placówki.

Osobną kwestią jest zaproponowanie pomocy psychologicznej w ramach danej placówki.

Włączenie zagadnień związanych ze stosowaniem przemocy w rodzinie do programu pomocy psychologicznej, powinno być więc wyłącznie propozycją wobec naszego klienta. Od niego więc ma zależeć decyzja o tym, czy ten aspekt zostanie włączony do dalszej pracy. Przy uwzględnieniu problematyki stosowania przemocy w rodzinie w ramach programu pomocy psychologicznej wydaje się pożądanym prowadzenie pracy dotyczącej analizy i tworzenia strategii postępowania w obszarach:

funkcjonowania poznawczego,

funkcjonowania emocjonalnego,

obrazu własnej osoby - poczucia "Ja",

relacji z otoczeniem

odnoszących się w umiarkowanym stopniu do zachowań przemocowych, jednak przede wszystkim odnoszących się do zachowań które, mają pojawić się zamiast zachowań przemocowych.

Zamiast nadmiernie koncentrować się na problemie i jego rzeczywistych rozmiarach, kieruj swoje wysiłki w celu nazwania:

" co klient chce żeby się zmieniło,

" czego oczekuje od Ciebie jako osoby pomagającej oraz od twojej instytucji,

" co musi się zmienić w jego zachowaniu, w zachowaniu innych, aby to było możliwe.

Powyższa analiza może być dokonywana w perspektywie doświadczeń z przeszłości, teraźniejszości, jak i w kontekście spodziewanej przyszłości. Zarówno praca indywidualna, jak i grupowa powinna przebiegać w kierunku odkrywania i analizowania tych momentów w przeszłości, kiedy klientowi udawało zachowywać się w sposób "nieprzemocowy". Obserwowania tego, kiedy i jak udaje mu się zachować w pożądany sposób oraz tworzenia scenariuszy, jak będzie postępował w konkretnych sytuacjach.

W pracy tej wydaje nam się uzasadnione posługiwanie się językiem klienta i jego sposobem opisu własnej rzeczywistości wewnętrznej.

Jak wynika z naszych doświadczeń to właśnie jakość relacji z najbliższym otoczeniem jest dla wielu klientów wskaźnikiem opłacalności wprowadzanych zmian. Wprowadzanie więc poprawy w tym obszarze od początku procesu pomagania może często być decydujące co do dalszych wyborów naszych klientów.

Luis Alarcon Arias