Jestem świadkiem przemocy domowej. Jakie działania mogę podjąć?
Świadkiem przemocy domowej może być każdy z nas. Możemy spotkać się z przemocą zarówno w rodzinie, wśród grupy przyjaciół, jak i u sąsiadów za ścianą czy też na ulicy lub w sklepie. W każdym z tych przypadków twoje działania mogą pomóc osobie krzywdzonej wyswobodzić się z krzywdzącej relacji. W poniższym artykule przedstawiamy możliwe formy działania w sytuacjach, w których widzimy lub podejrzewamy przemoc.
Czy reagować, gdy jestem świadkiem przemocy domowej?
To pytanie często zadają sobie osoby będące świadkami przemocy domowej, ponieważ konsekwencje naszej reakcji często trudno jest przewidzieć. Nie reagujemy, bo uważamy: „to nie moja sprawa”, „lepiej się nie wtrącać”, „może tylko się pokłócili”, „tylko ją szarpnął – nic się takiego nie stało”, „boję się, bo nie wiem, do czego jeszcze jest zdolny/a”, „wyjdę na czepialską”. Powodów, dla których zastanawiamy się. Co robić, oraz wątpliwości związanych z oceną sytuacji jest wiele.
TAK – reagować!
Rola świadka przemocy domowej w jej zatrzymaniu
Rola świadka przemocy domowej nie jest łatwa. Ma jednak kluczowe znaczenie w powstrzymaniu osoby stosującej przemoc przed kolejnymi atakami. Czasem tylko dzięki interwencji świadka możliwe jest jej zatrzymanie. Podejmowanie przez świadków przemocy domowej działań mających na celu wsparcie osoby krzywdzonej i udzielenie jej pomocy nie pozwala przemocy domowej eskalować. Daje też osobie stosującej przemoc jasny sygnał, że jej działania zostały zauważone przez innych, a jeśli nie zaprzestanie ona nieakceptowalnych zachowań, może ponieść nieprzyjemne konsekwencje.
Działania świadka mają też kluczowe znaczenie dla osób doznających przemocy domowej. Dają osobom krzywdzonym sygnał, że nie są same, że jest ktoś, kto wbrew temu, co słyszą od osoby stosującej przemoc, pomoże im. Jest to też motywacja do podjęcia przez nią działań zmierzających do odzyskania mocy osobistej, rozwoju, budowania satysfakcjonujących relacji i godnego życia.
Zatem jeśli jesteś świadkiem przemocy domowej – działaj! Być może będziesz pierwszą osobą, która zareagowała, która zwróciła uwagę osobie stosującej przemoc.
Twoja czujność i reakcja mogą uratować komuś życie.
Jakie działania podjąć, gdy jestem świadkiem przemocy domowej?
Jeśli słyszysz u sąsiadów awantury, krzyki i płacz dzieci, stłumione krzyki, nietypowe odgłosy i hałas, zauważasz, że sąsiadka ma siniaki (np. zaczęła chodzić w bluzkach z długim rękawem, a jest upalne lato, lub nosi okulary przeciwsłoneczne, choć akurat dzień jest pochmurny), możesz pomóc na kilka sposobów:
- Reaguj na każde zachowanie przemocowe! Pokazuj jasno, że to, co się dzieje, nie podoba ci się i nie zgadzasz się na takie zachowania. Gdy np. podczas imprezy żona kolegi zaczyna go przy wszystkich wyśmiewać, mówiąc, że „jest niezaradny, że mało zarabia, że gdyby nie ona, to nie poradziłby sobie w życiu”, lub gdy znajomy podczas spotkania w większym gronie nazwie swoją dziewczynę „idiotką, która nawet nie umie sama zamówić sobie kawy”, lekceważąco się o niej wypowiada w towarzystwie lub ją szarpie, jasno daj do zrozumienia, że to dostrzegasz i nie ma twojej zgody na takie działania.
- Wyrażaj każdorazowo oburzenie na zachowania przemocowe, dawaj jasny sygnał, że je widzisz, odnosząc się do faktów, np.: „Proszę przestać ją szarpać”, „Proszę przestać”, „Proszę tak nie robić”, „Nie zgadzam się, abyś tak się do niej/niego zwracał_a” itp. Sankcje towarzyskie i zaangażowanie w interwencję większej liczby osób pozwalają bardziej skutecznie wywierać wpływ na zmianę zachowań osoby stosującej przemoc.
- Rozmawiaj z osobą krzywdzoną: jeśli zauważysz niepokojące sytuacje – nazwij je. Podejdź i porozmawiaj, powiedz osobie doznającej przemocy domowej, że domyślasz się, że w jej domu dochodzi do przemocy domowej i jesteś zaniepokojony, zaoferuj pomoc, np. wezwanie policji. Zapytaj też, jakiej pomocy potrzebuje. Zaoferuj wsparcie: „Jeśli chciałaby pani porozmawiać o tym, co się dzieje, proszę się nie obawiać, chętnie spotkam się z panią”, „Jeśli będzie się działo coś niepokojącego, może pani/pan zapukać do mnie i przyjść z dziećmi” itp. Możesz też powiedzieć: „Wiem, że to trudne dla pani/pana. Jak mogę panią/pana wesprzeć w tej sytuacji?”, „Martwię się tym, co zobaczyłam/em. Ta sytuacja sama się nie rozwiąże, boję się, że stanie ci się krzywda”.
- Wysłuchaj osobę krzywdzoną i rozmawiaj z nią. Często osoba krzywdzona przez długi czas nie przyznaje się do tego, co dzieje się u niej w domu. Wstydzi się tego, boi się o tym powiedzieć i kryje osobę stosującą przemoc, podtrzymując idealny obraz związku. Jednak gdy zdecyduje się o tym opowiedzieć, nie neguj tego, co usłyszysz. Wysłuchaj, dopytaj o fakty, okaż wsparcie i ustal, jak możesz pomóc.
- Wysłuchaj i uwierz osobie krzywdzonej w historię, którą się z tobą dzieli, nawet gdy trudno ci w nią uwierzyć, bo to, co mówi, dotyczy bardzo bliskiej ci osoby. Może się zdarzyć, że twoja bratowa opowie ci historię przemocy domowej, której doświadcza ze strony swojego męża, a twojego brata. Może się zdarzyć, że chłopak/narzeczony/mąż twojej córki poprosi o pomoc w sytuacji, w której doznaje z jej strony zachowań przemocowych. Nie odkładaj telefonu, nie zbywaj milczeniem, nie odwracaj głowy, nie mów: „To niemożliwe, ona/on by tego nigdy nie zrobił/a”, „To wasza sprawa, nie będę się mieszać”. Wysłuchaj, poznaj fakty. Daj wiarę temu, z czym ta osoba przychodzi.
- Nie osądzaj i powstrzymaj się od deprymujących komentarzy, np.: „A nie mówiłam? Z nim od początku było coś nie tak”, „Widziały gały, co brały”, „Przecież sama nie jesteś w porządku”, „Co ludzie powiedzą?”, „Gdybyś bardziej się starał, nie doszłoby do tego”, „Wiedziałam, że nic dobrego z tego nie wyniknie”, „Każdy niesie swój krzyż”. Tego typu stwierdzenia nie pomagają osobie krzywdzonej, wręcz przeciwnie – jeszcze bardziej ją osłabiają, wbijają w poczucie winy i odbierają nadzieję na zmianę.
- Wyrażaj swoją negatywną opinię na temat przemocy domowej, jasno i klarownie nazywaj zachowania przemocowe w obecności osoby stosującej przemoc.
- Podejmij interwencję, wspieraj osobę doznającą przemocy domowej, pomóż wezwać policję – możesz umówić się z osobą krzywdzoną, że gdy znowu zacznie się coś dziać, przyjedziesz na miejsce i pomożesz powiadomić służby.
- Szukaj informacji. Aby przemoc ustała, warto jest przełamać własne zahamowania i stereotypy. Gdy nie wiesz, co zrobić, masz wątpliwości, staraj się zapoznać z wiedzą na temat przemocy domowej. Informacje możesz znaleźć w internecie, otrzymać w ośrodkach interwencji kryzysowej i ośrodkach pomocy społecznej, a także uzyskać, dzwoniąc do naszego Pogotowia „Niebieska Linia”.
- Gdy jesteś świadkiem zachowań przemocowych, podczas rozmowy z osobą ich doznającą powiedz, że takie sytuacje cię niepokoją, że nie może tak być, nazwij przemoc przemocą, wskaż, że to niezgodne z prawem, oraz zaoferuj swoją pomoc i wsparcie, np. mówiąc, że zostaniesz świadkiem w sądzie.
- Rozmawiaj z osobą stosującą przemoc: jeśli masz więcej odwagi, możesz porozmawiać z osobą, która krzywdzi, dając jasno do zrozumienia, że wiesz, iż stosuje przemoc, i nie akceptujesz tego, co robi. Rozmawiaj z osobą, która krzywdzi, nazywając zachowania przemocowe przemocą, poinformuj o swojej niezgodzie na ich dalsze stosowanie. Wskaż, że jeśli osoba stosująca przemoc nie przestanie, podejmiesz dalsze kroki społeczno -proceduralno -prawne.
- Wezwij policję: w każdej sytuacji, w której obawiasz się, że czyjeś bezpieczeństwo jest zagrożone, możesz zadzwonić pod numer alarmowy 112 i poprosić o interwencję. Niezbędne będzie wskazanie adresu miejsca, w którym dochodzi do przemocy domowej.
- Skontaktuj się z zespołem interdyscyplinarnym ds. przemocy domowej: gdy zaniepokoiło cię to, co słyszysz lub widzisz, ale nie dzieje się w danej chwili nic zagrażającego zdrowiu lub życiu osób, których sprawa dotyczy, albo masz wątpliwości co do oceny sytuacji, możesz poprosić służby o jej sprawdzenie. W tym celu możesz skontaktować się z najbliższym zespołem interdyscyplinarnym ds. przeciwdziałania przemocy domowej i opowiedzieć o tym, czego jesteś świadkiem, i poprosić o sprawdzenie sytuacji. Zwykle zespół interdyscyplinarny ma siedzibę przy ośrodku pomocy społecznej.
- Udziel pomocy – takiej, jakiej możesz – osobie krzywdzonej. Może to być wsparcie finansowe, udzielenie schronienia, przenocowanie u ciebie w domu, pomoc w rozpoczęciu procedury „Niebieskie Karty”, pomoc w zawiadomieniu o przestępstwie, pójście do urzędu lub na komisariat policji, pomoc w znalezieniu wsparcia psychologicznego lub prawnika lub wszelka inna pomoc, którą jesteś w stanie zaoferować. Pomocą będą też rozmowa i wysłuchanie, możliwość kontaktu w sytuacji zagrożenia – np. gdy dzieje się coś zagrażającego, a osoba doznająca przemocy domowej boi się samodzielnie wezwać pomoc. Możesz też przyjechać do niej, gdy jest jej trudno lub potrzebuje wsparcia, i być przy niej, gdy zdecyduje się na podjęcie działań. Pomocne będzie też zostanie świadkiem na policji lub w sądzie.
- Zadzwoń do Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”: możesz też zadzwonić do naszego Pogotowia „Niebieska Linia”, by skonsultować swoje wątpliwości, ustalić, jakie działania podjąć, lub poprosić nas o wsparcie i poinformowanie służb o tym, czego jesteś świadkiem. Możesz także przekazać osobie doznającej przemoc nasz numer telefonu.
- Pomagaj i wspieraj w każdy możliwy sposób.
Podobnie możesz zareagować w każdej sytuacji jeśli jesteś świadkiem przemocy domowej (wobec osoby dorosłej lub dziecka) w miejscu publicznym. Gdy obawiasz się, że osoba, która krzywdzi, może być agresywna także w stosunku do ciebie – poproś inne osoby o pomoc lub wezwij policję, dzwoniąc pod numer 112. Gdy osoba, która krzywdzi, oddala się w kierunku samochodu lub się nim porusza (sama lub z osobą krzywdzoną), zapisz numer rejestracyjny i przekaż służbom – to pomoże odnaleźć tę osobę i w konsekwencji powstrzymać przemoc.
Przede wszystkim – nie przechodź obojętnie! Najważniejsze jest to, by w momentach kryzysowych nie odwracać wzroku w nadziei, że problemy rozwiążą się same. Nie rozwiążą się!
Gdy jesteś świadkiem przemocy domowej wobec dziecka ze strony rodziców lub opiekunów
Nie bądź obojętny! Dziecko nie jest w stanie przeciwstawić się przemocy domowej, dlatego konieczne jest reagowanie w każdej sytuacji, w której widzimy lub podejrzewamy przemoc wobec dziecka ze strony rodziców lub opiekunów.
- Wezwij policję, dzwoniąc pod numer alarmowy 112 lub policyjny 997, za każdym razem, gdy jesteś świadkiem przemocy domowej wobec dziecka.
- Poinformuj szkołę lub przedszkole, jeśli zauważyłeś coś niepokojącego, a wiesz, do której placówki uczęszcza dziecko.
- Skontaktuj się z instytucjami pomocowymi, np. z ośrodkiem pomocy społecznej, przekaż posiadane przez siebie informacje i poproś o sprawdzenie sytuacji domowej dziecka.
- Poinformuj sąd rodzinny. Gdy podejrzewasz, że dziecko doznaje przemocy w domu, możesz poprosić o wgląd w sytuację rodziny. We wniosku opisz sytuację dziecka, to, co cię zaniepokoiło, podaj jego dane (imię i nazwisko oraz adres), jeśli je znasz, lub inne informację mogące pomóc w określeniu jego miejsca zamieszkania (np. nazwę lub adres placówki, do której uczęszcza dziecko).
- Zadzwoń do Pogotowia „Niebieska Linia”: przekaż posiadane informacje, opowiedz o tym, co zaobserwowałeś_aś, a my poinformujemy instytucje pomocowe.
Czy moje działania coś zmienią?
Dzięki temu, że nie przechodzimy obojętnie ludzie czują się bezpiecznie w sytuacjach przemocowych i zagrażających innym ludziom.. Brak akceptacji i brak zgody okazywane każdorazowo w odpowiedzi na zachowania przemocowe pomagają przyczynić się do tego, że osoba stosująca przemoc może poczuć się mniej pewnie, a w konsekwencji zaprzestać swoich krzywdzących działań. Im więcej osób angażuje się w nakładanie sankcji na osobę stosującą przemoc, tym większe szanse na szybszą zmianę.
Z kolei działania osób zaprzyjaźnionych oraz rodziny, wspierające osobę doznającą przemocy domowej, przyczyniają się do podjęcia przez nią działań mających na celu wyjście z opresyjnej sytuacji.
Dlatego – reaguj!
Zdajemy sobie sprawę z tego, że rola świadka nie jest łatwa. Dodatkowo, to co utrudnia reakcję świadka jest to jakie relacje łączą go z osobą krzywdzoną. Jeśli więc chcesz zareagować, a nie wiesz jak lub boisz się – zadzwoń do Pogotowia „Niebieska Linia”. Tutaj otrzymasz niezbędne wsparcie i informacje.
Autorka: Olga Szarlińska
Bibliografia