Kiedy słyszymy o kimś, kto doznaje przemocy i pomimo cierpienia nie decyduje się odejść, nasuwa się nam pytanie o to, dlaczego nic z tym nie zrobi. Wyróżnia się kilka czynników, które decydują o tym, że ktoś pozostaje w relacji, w której występuje przemoc, pomimo zagrożenia dla życia czy zdrowia – zarówno fizycznego, jak i psychicznego.
Po pierwsze, strach…
Przemoc opiera się na mechanizmach władzy i kontroli. Osoba stosująca przemoc często zastrasza, grozi, aby utrzymać osobę doznającą przemocy w stanie niepewności i strachu. Osoba krzywdzona może obawiać się eskalacji przemocy, zemsty, utraty dzieci, domu czy nawet życia, jeśli zdecyduje się odejść lub szukać pomocy.
Po drugie, uzależnienie emocjonalne…
Obawa przed odrzuceniem i samotnością oraz przekonanie, że bez partnera osoba doznająca przemocy sobie nie poradzi, to jedne z najczęściej lęków, które nie pozwalają wyjść z relacji przemocy i wzmacniają uzależnienie od partnera. Są one wzmacniane poprzez różne strategie wykorzystywane przez osobę stosującą przemoc – izolowanie osoby doznającej przemocy od otoczenia i pozbawianie jej wsparcia najbliższych czy podważanie jej uczuć i emocji. Wszystkie te działania mają sprawić, że osoba stosująca przemoc stanie się jedynym wyznacznikiem tego, jak należy interpretować daną sytuację i co należy czuć. Nie bez znaczenia dla mechanizmu uzależnienia od osoby stosującej przemoc są również przeplatające się okresy tzw. miodowego miesiąca i okresy przemocy – w czasie miodowego miesiąca osoba stosująca przemoc przeprasza, obiecuje poprawę, by niebawem znów użyć przemocy. W takim układzie chwile bezpieczeństwa przeplatają się z okresami strachu, a odczuwana co jakiś czas ulga związana ze zmniejszeniem napięcia wzbudza nadzieję na to, że osoba stosująca przemoc może się zmienić, nie pozwalając tym samym zrezygnować z relacji, w której występuje przemoc.
Po trzecie, uzależnienie finansowe…
Jednym z obszarów, w którym jedna osoba może mieć przewagę nad drugą, jest sfera finansów. Często osoba stosująca przemoc, jest głównym żywicielem rodziny, a osoba która jej doznaje, nie dysponuje środkami wystarczającymi do tego, by samodzielnie utrzymać siebie i np. dzieci. Takie finansowe uzależnienie od osoby stosującej przemoc może skutecznie uniemożliwiać decyzję o poszukiwaniu pomocy.
Po czwarte, niska samoocena…
Przemoc niszczy poczucie własnej wartości osoby, która jej doznaje. Ktoś uwikłany w relację przemocową, często poniżany przez osobę stosującą przemoc, niejednokrotnie myśli, że nie zasługuje na lepsze traktowanie, że jest winny przemocy, lub że nie poradzi sobie sam bez osoby, która krzywdzi. Takie przekonania mogą skutecznie powstrzymywać przed podjęciem działań, które mogłyby zatrzymać przemoc. Niekiedy niskie poczucie własnej wartości, ukształtowane jeszcze zanim w życiu osoby doznającej przemocy pojawiła się przemoc, czyni podatnym na wchodzenie w relacje, w których może dochodzić do przemocy. Wówczas tym, co przyciąga i nie pozwala zrezygnować ze związku opartego o przemoc, jest z jednej strony przekonanie o tym, że czyjaś wartość zależy od opinii i akceptacji innych, a z drugiej – aprobata osoby stosującej przemoc, pojawiająca się np. w okresach tzw. miodowego miesiąca, która chociaż na chwilę daje poczucie bycia ważnym.
Po piąte, wyuczona bezradność…
Syndrom wyuczonej bezradności to jedna z postaw charakterystycznych dla osób doznających przemocy. Wiąże się ona z przekonaniem o tym, że cokolwiek zrobi osoba doznająca przemocy, nie będzie miało to znaczenia dla poprawy sytuacji, w której ona się znajduje. To przekonanie wykształca się często po tym, jak próby wpłynięcia na osobę stosującą przemoc nie przynoszą skutku, a co za tym idzie, osoba doznająca przemocy zaczyna czuć się bezsilna i przestaje szukać pomocy i jest przekonana o tym, że i tak niczego to nie zmieni. Dodatkową trudnością dla osoby krzywdzonej są niewłaściwe reakcje ludzi, które zwiększają bezradność osoby doznającej przemocy
Po szóste, błędne przekonania…
„Rodzinne problemy powinno rozwiązywać się za zamkniętymi drzwiami”, „Inni mają gorzej”,– to powszechne w społeczeństwie przekonania, które wpajane od najmłodszych lat mogą realnie utrudniać sięganie po pomoc i ujawnianie przemoy w sytuacji jej doświadczania .
Po siódme, brak wsparcia…
Osoby doznające przemocy mogą czuć się osamotnione i izolowane. Często osoba stosująca przemoc dba o to, aby osoba doznająca przemocy była odcięta od rodziny i przyjaciół, co sprawia, że nie ma ona do kogo zwrócić się po pomoc. Brak wsparcia społecznego, może utrudniać podjęcie działań.
Co możesz zrobić kiedy podejrzewasz, że ktoś doznaje przemocy domowej
Ważne jest, aby zanim zostaną podjęte jakiekolwiek kroki, najpierw jak najlepiej zrozumieć sytuację, w której ktoś się znalazł. Kluczowa dla skuteczności działań mających pomóc osobie doznającej przemocy jest jej gotowość do skorzystania ze wsparcia. Niekiedy jest tak, że jedyne, co na daną chwilę osoba oferująca wsparcie może zrobić, to obecność, dawanie osobie doznającej przemocy poczucia, że nie jest sama.
Jeśli masz wątpliwość, zadzwoń do Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” pod numer 800 120 002 i porozmawiaj z konsultantem ds. przeciwdziałania przemocy.
Jedyną sytuacją, w której należy podjąć działania nawet wbrew woli osoby doznającej przemocy, jest zagrożenie dla życia czy zdrowia. Wówczas należy zadzwonić pod numer alarmowy 112, jeśli zagrożenie występuje tu i teraz. Można też zgłosić sprawę do odpowiednich służb czy poinformować lokalne organizacje wspierające osoby doznające przemocy.
Tym, co może okazać się pomocne, bez względu na gotowość osoby doznającej przemocy do skorzystania z pomocy, jest zapewnienie informacji na temat możliwości działania, przekazanie informacji o telefonach zaufania, schroniskach, możliwościach prawnych.
Autorka: Katarzyna Tomaka
Bibliografia
- Engler Maria, Błędne przekonania ułatwiające wchodzenie w rolę ofiary przemocy, https://www.niebieskalinia.pl/aktualnosci/aktualnosci/bledne-przekonania-ulatwiajace-wchodzenie-w-role-ofiary-przemocy [dostęp 7.11.2024].
- Kluczyńska S., Aby chciało się chcieć, edu.pl, https://psychologia.edu.pl/czytelnia/59-niebieska-linia/397-aby-chcialo-sie-chciec.html [dostęp 7.11.2024].
- Kocha, bije, wyśmiewa – dlaczego tkwimy w przemocowych związkach, red. M. Januszkiewicz, https://web.swps.pl/strefa-psyche/blog/relacje/20894-kocha-bije-wysmiewa-dlaczego-tkwimy-w-przemocowych-zwiazkach [dostęp 31.08.2024].
- Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom, Charakterystyka zjawiska przemocy w rodzinie, https://kcpu.gov.pl/przemoc/charakterystyka-zjawiska-przemocy-w-rodzinie/ [dostęp 1.09.2024].
- Nie mogę nikomu o tym powiedzieć, Psychologia.edu.pl, https://psychologia.edu.pl/czytelnia/59-niebieska-linia/408-nie-moge-nikomu-o-tym-powiedziec.html [dostęp 1.09.2024].