Cyberprzemoc

Cyberprzemoc to forma przemocy, która odznacza się wszystkimi typowymi cechami charakterystycznymi dla zjawiska przemocy, tj. intencjonalnością, naruszaniem praw i dóbr osobistych, powodowaniem cierpienia i wykorzystywaniem przewagi sił ze strony jednej osoby lub grupy osób, z taką różnicą, że osoba stosująca cyberprzemoc posługuje się środkami komunikacji elektronicznej (SMS-y, e-maile, fora i strony internetowe, portale społecznościowe, komunikatory internetowe) przy użyciu urządzeń elektronicznych, takich jak telefon czy komputer. Cyberprzemoc określana jest również jako cyberbullying, nękanie, dręczenie, prześladowanie w internecie.

Osoba stosująca cyberprzemoc podejmuje działania naruszające prywatność, wzbudzające poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia. Mogą to być takie działania, jak:

• wysyłanie gróźb lub obraźliwych treści za pomocą SMS-ów, e-maili, komunikatorów internetowych,
• wysyłanie niechcianych treści o charakterze pornograficznym,
• publikowanie poniżających, wulgarnych postów lub komentarzy,
• wyzywanie na czatach internetowych,
• upublicznianie i/lub tworzenie upokarzających zdjęć i filmów,
• włamanie na konto, podszywanie się pod inne osoby,
• kradzież danych,
• ujawnianie sekretów, osobistych informacji na temat drugiej osoby,
• szantażowanie,
• namawianie do samobójstwa.

Jedną z najczęściej spotykanych form cyberprzemocy jest cyberstalking, czyli uporczywe nękanie za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Jest to zmasowane działanie, które zaburza poczucie bezpieczeństwa u osoby doznającej przemocy i wywołuje u niej niepokój i strach. Na cyberstalking składają się takie zachowania, jak wysyłanie wiadomości tekstowych, e-maili, które zawierają groźby przemocy, obraźliwe i niechciane treści, publikowanie w internecie komentarzy i treści obrażających i zawstydzających, udostępnianie prywatnych zdjęć, nagrań wideo, śledzenie np. za pomocą technologii GPS i monitorowanie aktywności w internecie za pomocą szkodliwego oprogramowania. Cechą charakterystyczną dla cyberstalkingu jest powtarzalność działań tej samej osoby. Ściśle powiązany z cyberstalkingiem jest doxing, czyli upublicznianie prywatnych informacji, takich jak adres, numer telefonu, informacje o finansach, członkach rodziny, które pozyskane zostały w nielegalny sposób.

Osoby stosujące przemoc dopuszczają się często za pomocą środków komunikacji elektronicznej wykorzystywania i molestowania seksualnego.  Mówimy wtedy o takich zachowaniach, jak przesyłanie niechcianych wiadomości zawierających treści seksualne,  grożenie przemocą seksualną zarówno w prywatnych wiadomościach, jak i w komentarzach publikowanych w mediach społecznościowych, składanie obraźliwych i niechcianych propozycji seksualnych. Szczególnym rodzajem cyberprzemocy seksualnej jest publikowanie zdjęć lub nagrań o charakterze erotycznym, pornograficznym bez zgody osoby, która znajduje się na tych materiałach. Jeśli osoba stosująca przemoc dostała takie materiały dobrowolnie i np. po zakończeniu związku opublikowała je bez zgody byłego partnera/ byłej partnerki, to mówimy wtedy o zjawisku revenge porn – pornografii odwetowej. Zdarza się również, że takie materiały zostały pozyskane w sposób nielegalny np. poprzez kradzież danych z telefonu, komputera czy kont na portalach społecznościowych. W dzisiejszych czasach materiały o treściach kompromitujących czy seksualnych mogą zostać również wygenerowane za pomocą odpowiednich technologii (sztuczna inteligencja, deepfake). Inną metodą wykorzystania seksualnego za pomocą cyberprzemocy może być tzw. szantaż internetowy sextorsion, który polega na tym, że wymusza się materiały o charakterze erotycznym lub zmusza do czynności seksualnych pod groźbą przemocy bądź upublicznienia tych prywatnych, intymnych treści. Robi się to po to, żeby skompromitować osobę doznającą przemocy lub wywrzeć na niej presję. Przemoc seksualna w sieci może mieć również postać bodyshamingu, który polega na ośmieszaniu, zawstydzaniu, wyśmiewaniu ciała innej osoby. Osoba doznająca cyberprzemocy może otrzymywać creepshots, czyli zdjęcia mające charakter seksualny wykonane bez je zgody. Podobnym zjawiskiem jest cyberflashowanie – wysyłanie nagich zdjęć za pomocą portali randkowych, SMS-ów, wiadomości na komunikatorach.

Wraz z rozwojem nowoczesnych technologii osoba stosująca przemoc może wykorzystywać różne urządzenia podłączone do internetu, aby krzywdzić innych. Inteligentne dzwonki do drzwi, głośniki, kamery bezpieczeństwa lub inne urządzenia podłączone do internetu, które mogą być zdalnie sterowane, wykorzystywane są do nękania i kontrolowania osoby doznającej przemocy. Polega to na włączaniu lub wyłączaniu przełączników (takich jak światła lub ciepło w domu), blokowaniu innej osoby w jakimś miejscu poprzez kontrolowanie inteligentnego systemu zabezpieczeń, nagrywanie za pomocą kamer bezpieczeństwa lub specjalnych urządzeń elektronicznych.

Cyberprzemoc to forma przemocy domowej i zgodnie z nowelizacją ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej z dnia 9 marca 2023 jest podstawą do uruchomienia procedury „Niebieskie Karty” są to działania, które istotnie naruszają prywatność, wzbudzają poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia i podejmowane są za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Podobnie jak w przypadku innch rodzajów przemocy domowej, jeśli osoba stosująca przemoc krzywdzi kogoś z wykorzystaniem urządzeń elektronicznych, można wszcząć procedurę „Niebieskie Karty|.

Zagadnienia dotyczące cyberprzemocy nie zostały uregulowane w jednym akcie prawnym. Osoby doznające cyberprzemocy mogą dochodzić swoich praw zgłaszając:

• uporczywe nękanie, kradzież tożsamości(art. 190a kk),
• dokuczanie, złośliwe wprowadzanie w błąd, złośliwe niepokojenie (art. 107 kw),
• jeśli groźby skierowane są pod adresem osoby doznającej przemoc lub jej bliskich (art. 190 kk),
• zniesławienie (art. 212 kk),
• znieważenie (art. 216 kk),
• – mowa nienawiści, publiczne nawoływanie do nienawiści lub znieważanie ze względu na przynależność do danej grupy (art. 256 i 257 kk),
• publiczne nawoływanie i pochwalanie przestępstwa (art. 255 kk),
• naruszenie intymności seksualnej (art. 191a kk),
• publiczne prezentowanie treści pornograficznych (art. 202 § 1 kk),
• seksualne wykorzystanie małoletniego (art. 200 i 200a kk),
• bezprawne uzyskanie informacji (art. 267 § 1 kk).

Osoby doznające cyberprzemocy mogę zgłosić się do prokuratury lub policji. Cyberprzemoc zgłaszać można również do specjalnej jednostki policji, która zajmuje się cyberbezpieczeństwem tj. Centralne Biuro Zwalczania Cyberprzestępczości

Nielegalne treści naruszające prawo polskie zgłosić można również, wysyłając zgłoszenie na Dyżurnet.pl. Jest to zespół ekspertów NASK, działający jako punkt kontaktowy do zgłaszania nielegalnych treści w internecie, który dba o bezpieczeństwo w tym obszarze.

Aby zabezpieczyć się przed cyberprzemocą warto zadbać o swoje bezpieczeństwo w sieci:

• Chroń swoje hasła i loginy/ korzystaj z silnych haseł.
• Korzystaj z dwuetapowej autoryzacji.
• Dbaj o prywatność danych osobowych.
• Nadaj status prywatny profilom w mediach społecznościowych.
• Bądź uważny, jeśli chodzi o swoje zdjęcia i nagrania, które zamieszczasz w sieci.
• Ustaw filtry mowy nienawiści w aplikacjach.
• Wyłącz komentarze.
• Obraźliwe komentarze zgłaszaj do administratorów stron lub moderatorów forów dyskusyjnych.
• Korzystaj z edukacji w kwestii cyberbezpieczeństwa, cyberprzemocy.

 

Autorka: Dominika Lefanowicz

Bibliografia

1. Groszkowska Karolina, Cyberprzemoc.
2. Groszkowska Karolina, Cyberprzemoc wobec kobiet.
3. https://cyberprofilaktyka.pl/blog/cyberprzemoc–czym-jest-i-jak-rozmawiac-o-niej-z-dzieckiem_i27.html [dostęp 06.10.2024].
4. Siemieniecka Dorota, Skibińska Małgorzata, Majewska Kamila: Cyberagresja – zjawisko, skutki, zapobieganie.