Po co ci plan bezpieczeństwa?
Osoby doznające przemocy, nawet kiedy podejmą decyzję o odejściu od osoby stosującej przemoc, nie zawsze robią to natychmiast. W sytuacji przemocy fizycznej jest to często racjonalna i uzasadniona decyzja, która może być niezrozumiała dla otoczenia. Zazwyczaj opuszczenie osoby, która krzywdzi, nie jest ani proste ani bezpieczne. Wręcz przeciwnie, często osoba stosująca przemoc, kiedy podejrzewa, że partnerka/partner planuje odejście, zachowuje się jeszcze brutalniej, próbując zatrzymać osobę krzywdzoną przy sobie. Dlatego zwykle warto nie robić tego impulsywnie i bez przygotowania. Oczywiście są sytuacje bezpośredniego zagrożenia, kiedy jedynym wyjściem jest wezwanie pomocy (np. poprzez wykonanie telefonu pod numery 112 czy 997) lub ucieczka. Do tego też warto się przygotować, tworząc tzw. plan bezpieczeństwa.
Plan ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa, ochrony oraz warunków do zaspokajania podstawowych potrzeb osoby doznającej przemocy, niezależnie od tego, czy pozostaje w przemocowej relacji, czy z niej wychodzi. Jak pokazują statystyki*, osoby krzywdzone podejmują średnio siedem prób, zanim uda im się ostatecznie odejść od oprawcy.
O czym warto pomyśleć, aby zadbać o swoje bezpieczeństwo
- Przygotuj się na wypadek konieczności nagłego opuszczenia domu – trzymaj w ukryciu (lub u kogoś zaufanego) torbę z kopiami ważnych dokumentów (jak dowód, akt ślubu, akty urodzenia dzieci, wniosek o ustalenie miejsca pobytu dzieci), zapasowymi kluczami (do domu i samochodu), dodatkową kartą płatniczą i/lub gotówką, ubraniami i lekami dla siebie i dzieci – i ustal, jak najłatwiej będzie ci opuścić mieszkanie/dom.
- Zdecyduj, dokąd możesz się udać, jeżeli opuszczenie domu będzie konieczne – do rodziny, znajomych, ośrodka interwencji kryzysowej (możesz porozmawiać o możliwościach pomocy w twojej okolicy, dzwoniąc do pogotowia „Niebieska Linia”).
- Zapisz i stale miej przy sobie numery alarmowe (np. Policja, bliscy, pogotowie).
- Porozmawiaj z bliskimi/sąsiadami i ustal system szybkiego reagowania, np. znak taki jak kwiatek w oknie, słowo klucz w wiadomości albo pusty SMS, który będzie sygnałem do natychmiastowych działań, np. wezwania Policji.
- Przeanalizuj sytuacje, w których dochodziło do przemocy, i spróbuj zidentyfikować sygnały, które zwiastują atak. Zastanów się, co możesz zrobić, żeby zabezpieczyć siebie i dzieci, zanim on nastąpi – np. zamknąć się w bezpiecznym miejscu, z którego można się wydostać, lub wysłać umówiony sygnał wezwania pomocy.
- Rozważ możliwość zdobycia zapasowego telefonu komórkowego i ukrycia go w miejscu, do którego możesz mieć dostęp w przypadku ataku.
- Dokumentuj akty przemocy (np. zdjęcia uszkodzeń ciała czy sprzętów, notatki z datami i zdarzeniami) i przechowuj dowody w bezpiecznym miejscu (dokumenty elektroniczne mogą być przechowywane w chmurze lub przesłane zaufanej osobie, podobnie jak kopie dokumentów, np. obdukcji).
- Zadbaj o regularne tworzenie kopii zapasowej danych zgromadzonych na komórce na wypadek utraty telefonu.
- Jeżeli twoje hasła do poczty elektronicznej, mediów społecznościowych itp. są znane osobie stosującej przemoc, zmień je.
- Otwórz indywidualny rachunek bankowy, o którym osoba krzywdząca nie będzie wiedziała, i w miarę możliwości zgromadź na nim pieniądze.
- Skonsultuj się z prawnikiem (konsultacje prawne są prowadzone m.in. w Pogotowiu „Niebieska Linia”), żeby poznać swoje prawa i możliwości oraz niezbędne działania, które trzeba będzie podjąć w zakresie opieki nad dziećmi czy wspólnego majątku.
- Jeżeli w domu są dzieci, opracowany plan bezpieczeństwa omów z nimi, dostosowując zakres i sposób przekazywanych informacji do ich wieku i potrzeb. Szczególnie zadbaj, by zapamiętały numer alarmowy 112 i wiedziały, co powiedzieć w sytuacji zagrożenia.
Jeżeli podejmiesz decyzję o odejściu/rozstaniu, zdecyduj, kiedy i jak najbezpieczniej to zrobić. Rozważ pomoc zaufanych osób albo specjalistów (np. dzielnicowego), których obecność może zmniejszyć ryzyko ataku.
Przemoc jest zjawiskiem cyklicznym, w którym okresy narastania i ostrej przemocy przeplatają się ze spokojniejszym czasem, gdy osoba stosująca przemoc przeprasza, obiecuje poprawę albo chociaż nie krzywdzi. Czas, kiedy napięcie opada, może być dobrym momentem na przygotowanie planu i zastanowienie się nad dalszymi krokami. Trudno bowiem podejmować istotne decyzje życiowe w sytuacji wysokiego stresu, pod wpływem silnych emocji. Warto jednak pamiętać, że w tej fazie cyklu przemocy osoba krzywdzona może być skłonna przebaczyć, uwierzyć w zapewnienia o poprawie i nie widzieć potrzeby przygotowania się na kolejne ataki. Tymczasem przygotowanie planu bezpieczeństwa wpływa na samopoczucie osoby doznającej przemocy – pozwala odzyskać swobodę decydowania oraz poczucie sprawczości i kontroli nad własnym życiem. Chociażby z tego powodu warto to zrobić, nawet jeżeli nie miałby być nigdy użyty.
Autorka: Justyna Antolak-Szymańska
Bibliografia:
W. Badura-Madej, A. Dobrzyńska-Masterhazy, Przemoc w rodzinie. Interwencja kryzysowa i psychoterapia. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2020.
L.R. Snyder, Śladów pobicia brak. W pułapce przemocy domowej. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2021.
* https://refuge.org.uk/what-is-
https://www.womenagainstabuse.