Konwencja praw dziecka, uchwalona przez ONZ w 1989 roku i ratyfikowana przez Polskę w 1991 roku, wśród praw przynależnych każdemu dziecku wskazuje m.in. prawo do życia bez przemocy i poniżania. Jak pokazują badania przeprowadzone w 2023 roku przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę, prawo to jest powszechnie łamane – aż 79% spośród badanych dzieci i nastolatków wskazało, że doświadczyło w życiu przemocy i zaniedbania, a 52% spośród nich doznało przemocy w roku poprzedzającym badanie.
Przemoc wobec dzieci czterokrotnie zwiększa ryzyko samookaleczeń i podejmowania prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży?
Przemoc domowa jest to jednorazowe albo powtarzające się celowe działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną lub psychiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste dziecka doznającego przemocy, w szczególności narażające je na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia. W świetle ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej dziecko będące świadkiem przemocy domowej również jest uznawane za osobę doznającą przemocy.
Działanie o charakterze przemocowym narusza godność dziecka, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną, powodując szkody na jego zdrowiu fizycznym lub psychicznym i wywołując u niego cierpienie lub krzywdę. Ponadto wskazuje się, że przemoc może istotnie naruszać prywatność dziecka lub wzbudzać u niego poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia.
Na podstawie powyższej definicji wyróżnia się cztery rodzaje przemocy doznawanej przez najmłodszych. Jest to przemoc fizyczna (np. dawanie klapsów, szarpanie, popychanie, kopanie dziecka, potrząsanie nim), przemoc psychiczna (inaczej emocjonalna, jest nią np. wyzywanie, niedostępność emocjonalna rodzica, ignorowanie potrzeb emocjonalnych dziecka, odrzucanie, upokorzenie czy straszenie), przemoc seksualna (to każda czynność seksualna podejmowana z dzieckiem poniżej 15. roku życia, zarówno ta związana z kontaktem fizycznym – np. dotykanie intymnych części ciała, jak i ta bez kontaktu fizycznego – np. pokazywanie pornografii czy tzw. grooming, czyli uwodzenie w internecie w celu nawiązania kontaktu) oraz zaniedbanie (tzn. niezaspokajanie podstawowych potrzeb dziecka związanych np. ze zdrowiem, edukacją, rozwojem emocjonalnym czy odżywianiem).
Co może zrobić dziecko, które doświadcza przemocy?
Przede wszystkim musi wiedzieć o tym, że może mieć swoje zdanie i nie zgadzać się z osobami, które je krzywdzą. Kluczowa jest tutaj edukacja, dzięki której dziecko dowie się o swoich prawach, nauczy się rozpoznawać i stawiać granice, ale też zdobędzie informacje na temat samego zjawiska przemocy – tego, z czym się wiąże, jak je rozpoznawać i co robić, gdy ten problem je dotknie. To działania profilaktyczne, które jak tarcza będą wzmacniać młodą osobę w kryzysowych momentach. Co jednak, gdy przemoc już wystąpiła?
W przywoływanym już badaniu z 2023 roku 8% spośród badanych dzieci i młodzieży przyznało, że nie miało ani jednej osoby, do której mogło się zwrócić w trudnej sytuacji. To niezwykle niepokojące dane, ponieważ młoda osoba z założenia nie jest w stanie samodzielnie, bez pomocy dorosłych przeciwstawić się przemocy, a pozostawiona bez wsparcia jest skazana na cierpienie, które może kształtować również jej dorosłe życie.
Do kogo możesz się zwrócić o pomoc, jeśli doświadczasz przemocy i nie ukończyłeś jeszcze 18 lat?
Porozmawiaj z zaufaną osobą – rodzice, rodzeństwo, dziadkowie, albo ulubiony nauczyciel. Zwróć się do osoby, której ufasz, opowiedz o tym co cię spotkało. Osoba dorosła będzie mogła udzielać ci pomocy i w twoim imieniu zgłosić sprawę np. na policję lub do ośrodka pomocy społecznej.
Zadzwoń do Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży – 116 111. Jest to całodobowa infolinia, gdzie możesz anonimowo porozmawiać z wykwalifikowanymi konsultantami, którzy udzielą ci wsparcia i porad w związku z przemocą, której doświadczasz
Zadzwoń do Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”, która wspiera osoby dorosłe i dzieci, doznające przemocy. Zadzwoń pod numer 800 120 002. Telefon też jest dostępny przez całą dobę.
Po czwarte, numer alarmowy 112. W sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia nie wahaj się zadzwonić po pomoc
Jeśli podejrzewasz, że dziecko doznaje przemocy:
Skontaktuj się z pracownikiem socjalnym, najbliższym dla swojego miejsca zamieszkania, lub z jednostką policji, opowiedz o swoich podejrzeniach i poproś o podjęcie działań w tej sprawie. Policja i OPS to instytucje, które mają obowiązek wszczęcia procedury „Niebieskie Karty”, w sytuacji podejrzenia przemocy domowej. Niezależnie od procedury, zarówno pracownik socjalny, jak i dzielnicowy mogą odwiedzić rodzinę, w której może występować przemoc, i ocenić sytuację na podstawie przeprowadzonego wywiadu środowiskowego.
Możesz zadzwonić do Ogólnopolskiego Pogotowia „Niebieska Linia”. Konsultanci udzielają informacji i wsparcia oraz podejmują interwencje w sytuacjach przemocy –800 120 002
Autorka: Katarzyna Tomaka
Bibliografia
- Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, Czym jest krzywdzenie dziecka i jak je rozpoznać? Informacje dla osób wykonujących zawód medyczny,
- Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, Diagnoza przemocy wobec dzieci. Raport 2023,
- Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, Procedury interwencji w przypadku podejrzenia przemocy wobec dziecka, plakat,
- Mellibruda Jerzy, Przemoc domowa i uzależnienia,
- Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej, Dz.U. 2005 nr 180 poz. 1493