Historia Ogólnopolskiego Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”

Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” powstało w 1995 roku z inicjatywy Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA).

Początkowo Pogotowie istniało w strukturze Agencji w ramach działu „bezpieczeństwo”, a potem zostało przekształcone w jedno z zadań zlecanych przez PARPA organizacjom pozarządowym, wyłanianym na zasadzie konkursu.

We wstępnym okresie działalności Pogotowie zajmowało się diagnozowaniem skali zjawiska w Polsce, poznawaniem obowiązujących przepisów i zasad działania służb oraz tworzeniem bazy danych o miejscach, gdzie osoba krzywdzona może uzyskać pomoc. Nie wyglądało to w tamtych latach zbyt optymistycznie. Brak było danych o skali zjawiska, nie istniały procedury postępowania dla służb, brakowało miejsc udzielających pomocy osobom krzywdzonych. Odpowiadając więc na potrzeby chwili PARPA postanowiła uruchomić bezpłatny dla odbiorców telefon dla ofiar i świadków przemocy w rodzinie. Tym samym stworzono swoiste centrum, gdzie można było uzyskać wsparcie, informacje oraz pomoc w dotarciu do nielicznych wtedy osób i palcówek. Telefon zaczął działać 3 lipca 1995r. Pierwszym koordynatorem z ramienia PARPA była Katarzyna Kądziela. W tym samym roku został też wydany przez PARPA pierwszy poradnik prawny o przemocy w rodzinie.

Od 1 września 1995 r. kierownikiem Pogotowia została Wanda Paszkiewicz, a zadanie, na zlecenie PARPA, było realizowane przez Instytut Psychologii Zdrowia (IPZ). W tym czasie dopracowywane zostały zasady pomocy psychologicznej i prawnej świadczonej przez telefon, podejmowanych przez specjalistów Pogotowia interwencji w instytucjach, odpisywania na listy, itp. W oparciu o informacje pozyskiwane od osób dzwoniących, została także opracowana tzw. „Biała Księga”, ilustrująca działania służb na terenie całej Polski. W ramach Pogotowia została również utworzona grupa wsparcia, odbywały się maratony terapeutyczne i warsztaty umiejętności i dla osób krzywdzonych w rodzinie.

W tym okresie, z inicjatywy PARPA  i we współpracy z Komendą Stołeczną Policji powstała też pierwsza wersja procedury „Niebieskie Karty” dla Policji i odbył się pilotaż stosowania tej pionierskiej w Polsce procedury w Dzielnicy Warszawa Ochota.

Został także dopracowany program szkoleniowy z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie dla przedstawicieli różnych służb (głównie pracowników policji, gminnych komisji ds. rozwiązywania problemów alkoholowych i lecznictwa odwykowego), co przyczyniło się do powołania Studium Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, które było realizowane przez IPZ, na zlecenie i ze środków PARPA. Z ramienia Agencji pierwszą edycję koordynowała Małgorzata  Maresz, a kierownikiem całego szkolenia została Wanda Paszkiewicz.

W latach 1995 i 1996 (zawsze w grudniu) odbyły się pierwsze konferencje nt. przeciwdziałania przemocy w rodzinie. W efekcie tych konferencji powstały:

• Polska Deklaracja Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie (1995),
• „Złote Telefony” - wręczane osobom zasłużonym w działaniach na rzecz osób krzywdzonych (1995),
• Ogólnopolskie Porozumienie Osób, Instytucji i Organizacji Pomagających Ofiarom Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” (1996).

Porozumienie powstało w wyniku zgłaszanej przez liczne osoby potrzeby utworzenia środowiska działającego na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie, które mogłoby wspierać się wzajemnie, wymieniać doświadczenia, łączyć środki i możliwości. W tamtym okresie było to niezbędne, gdyż zjawisko przemocy w rodzinie dopiero torowało sobie drogę w świadomości społecznej, a jego ujawnianie napotykało wiele barier, obaw i niechęci ze strony wielu osób, środowisk i służb. Powołując Porozumienie postanowiono, że nazwa „Niebieska Linia” będzie dobrem wspólnym, wyróżniającym podmioty przeciwdziałające przemocy w rodzinie. Długo szukano pomysłu na działanie Porozumienia, by ostatecznie zdecydować, że będzie ono ruchem społecznym osób i instytucji, które przyjmują wartości zawarte w Polskiej Deklaracji Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Administratorem i instytucją gromadzącą dane o członkach Porozumienia zostało  Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”.

Jedną z pierwszych inicjatyw Porozumienia była ogólnopolska kampania „Powstrzymać przemoc domową” (szeroko znana pod hasłem: „Bo zupa była za słona”), która miała na celu wypromowanie idei, nazwy i logo Porozumienia oraz „zaistnienie” zjawiska przemocy w rodzinie w świadomości społecznej. Rok 1997 stał się więc rokiem kampanii, która odniosła olbrzymi sukces, osiągając wszystkie zakładane cele i wywołała ogólnokrajową dyskusję.

W tym samym okresie dynamicznie rozwijał się program Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”. Z inicjatywy Wandy Paszkiewicz powstał tzw. „program środowiskowy”, w ramach którego osoby uwikłane w przemoc uzyskiwały bezpośrednią pomoc specjalistów Pogotowia. W 1997 roku został też uruchomiony program pracy z osobami stosującymi przemocy w rodzinie, którego koordynatorem został Luis Alarcon.

W dalszym ciągu pracowano też nad udoskonaleniem procedury „Niebieskie Karty” dla Policji, powstała „Niebieska Karta” dla pomocy społecznej. W celu przygotowania przedstawicieli obu służb do stasowania tej procedury odbyło się w Polsce wiele szkoleń z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Z inicjatywy PARPA został wydany też poradnik nt. stosowania „Niebieskich Kart” (H.D. Sasal) oraz zaczęto wydawać pismo „Niebieska Linia”.

W omawianym okresie kierownikami Pogotowia byli kolejno: Marta Ziemska (1997–1998), Jerzy Brokman (1999) oraz Luis Alarcon (1999–2004).

Przez cały ten czas Pogotowie działało na zlecenie i ze środków PARPA.

Lata 1999–2004 to okres bardzo dynamicznego rozwoju programu Pogotowia oraz działania Porozumienia „Niebieska Linia”. W tym czasie:

• w 1999 roku odbyła się kolejna konferencja, tym razem z udziałem gości zagranicznych – ze Szwecji, Argentyny, Wielkiej Brytanii,
• w kolejnych latach odbywały się coroczne, grudniowe konferencje, w latach: 2000, 2001 też z gośćmi zagranicznymi z Wielkiej Brytanii i z USA,
• powstała strona internetowa i poradnia e - mailowa Pogotowia,
• dopracowane zostały elektroniczne bazy danych telefonu i członków porozumienia,
• rozwinięta została procedura interwencji, wprowadzono zapisy elektroniczne,
• w 2000 r. uruchomiono program stażowy dla absolwentów i studentów kierunków społecznych,
• rozwijała się poradnia Pogotowia, były prowadzone programy dla dorosłych osób krzywdzonych, dzieci i osób stosujących przemoc (pomoc psychologiczna i prawna, indywidualna i grupowa),
• odbywały się ogólnodostępne wykłady na tematy związane z przemocą w rodzinie,
• został utworzony Zespół Prawny Pogotowia i oddzielne dyżury telefoniczne prawników,
• został zmieniony nr telefonu na tzw. „płatny pierwszy impuls” (w celu ograniczenia połączeń tzw. „żartów”),
• z inicjatywy Pogotowia, dynamicznie rozwijało się Porozumienie „Niebieska Linia”: odbywały się seminaria dla członków, akcje specjalne, inicjowane przez członków porozumienia (np.: sprawa z Kętrzyna), przybywało w jego składzie osób i instytucji ,
• Pogotowie było współautorem i współorganizatorem Ogólnopolskiej Kampanii: „Dzieciństwo bez przemocy”, w której wzięło udział wielu członków Porozumienia, w charakterze lokalnych ambasadorów,
• Telefon „Niebieska Linia” udostępniany był dla innych kampanii: np.: TVN – u „Zły dotyk”, pisma „Przyjaciółka” dla domów dziecka,
• Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia stało się placówką ogólnie znaną, często pojawiającą się w mediach, gdzie promowany był nr Infolinii,
• pracownicy Pogotowia uczestniczyli w licznych szkoleniach, konferencjach i superwizjach na zaproszenie instytucji i placówek z całej Polski,
• zostały wydane poradniki dla: osób dyżurujących przy telefonie i ofiar przemocy, konsultantów zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie oraz dla osób pracujących z osobami stosującymi przemoc,
• został uruchomiony program ”Powrót do Godności” realizowany z funduszy europejskich. W jego ramach  odbywały się cotygodniowe, otwarte dla wszystkich zainteresowanych wykłady dotyczące zagadnień przeciwdziałania przemocy w rodzinie, maratony terapeutyczne oraz warsztaty różnych umiejętności. Program cieszył się bardzo dużym zainteresowaniem, a opracowane materiały również zostały wydane w publikacji pt: „Powrót do godności”. Koordynatorem całości była Anna Wiechcińska.

W omawianym okresie, nadal rozwijały się procedury „Niebieskie Karty”. Został wydany kolejny rozkaz Komendanta Głównego Policji (2001) precyzujący zasady ich stosowania. „Niebieskie Karty” dla Pomocy Społecznej stały się częścią wywiadu środowiskowego. Powstały też nowe „Niebieskie Karty” dla Gminnych Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i projekty dla Lecznictwa Odwykowego. Doświadczeniami Polski w zakresie stosowania procedury „Niebieskie Karty” wykazywały zainteresowanie  inne kraje takie jak: Litwa, Ukraina i Armenia.

Wszystkie opisane wyżej działania prowadzone przez Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” odbywały się w ścisłej współpracy z PARPA.

W 2004 roku PARPA powołała Radę Ekspertów ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, która opracowała zasady certyfikowania specjalistów w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. W tym samym roku odbyły się  pierwsze egzaminy i zostały wręczone pierwsze certyfikaty.

Wraz z zachodzącymi w Polsce zmianami, związanymi z wejściem Polski do Unii Europejskiej, zostały uporządkowane i sformalizowane zasady zarządzania środkami publicznymi, pozostającymi w dyspozycji PARPA. Zlecane i finansowane przez nią zadania przybrały formę konkursów, w wyniku których realizatorami stały się podmioty wyłaniane przez Komisje Konkursowe. Stało się to początkiem istotnych zmian w pracy Pogotowia i Porozumienia „Niebieska Linia”. PARPA, powołana do prowadzenia działań ogólnopolskich, skupiła się na kontynuacji tego typu zadań. Jednym z nich jest Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” w działaniach ogólnokrajowych.
 
W kolejnych latach na zlecenie PARPA Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” było prowadzone przez:

•    Instytut Psychologii Zdrowia ( w latach: 2004–2006)

•    Stowarzyszenie na rzecz Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” (od 2007 roku do chwili obecnej).

Aktualnie Pogotowie realizuje następujące zadania:

obsługa i prowadzenie ogólnopolskiego telefonu dla ofiar przemocy w rodzinie

infolinia tel: 800 12 00 02 czynny przez całą dobę,

poradnictwo prawne, dyżury prawne – we środy, w godz. 18.00-22.00 na infolinii
oraz w poniedziałki i wtorki w godz. 17.00–21.00 pod nr telefonu: (22) 666-28-50

prowadzenie poradni  e – mailowej pod adresem: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

interwencje w sprawach przemocy w rodzinie

działalność edukacyjna i informacyjna dotycząca zjawiska przemocy w rodzinie za pośrednictwem strony internetowej Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” www.niebieskalinia.info.

konsultacje dla osób zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie, przedstawicieli służb, instytucji i organizacji pozarządowych,  telefon: 22 250 – 63 -12 czynny w środy w godz.  10 – 13
       
prowadzenie baz danych o zjawisku przemocy w rodzinie w Polsce oraz o placówkach, instytucjach i możliwościach uzyskania pomocy na terenie całego kraju,

działania na rzecz edukacji i integracji środowiska osób pracujących w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie w formie seminariów szkoleniowych.

program stażowy
           
sekretariat Pogotowia tel: (22) 666-10-36 ,  czynny w dni powszednie od godz. 8:00-16:00, lub listownie na adres: Al. Jerozolimskie 155,  Warszawa.

Prowadzące aktualnie Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” Stowarzyszenie na Rzecz Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” zostało powołane w 2004 roku przez osoby, które pracowały w Pogotowiu przez wiele lat, niektóre od początku jego istnienia.
Z ramienia Stowarzyszenia placówkę prowadzi Agnieszka Wolańczyk.